Chủ trì phiên họp là Ông Lê Quang Huy - Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Công nghệ và Môi trường (KHCN&MT) của Quốc hội, cùng các Phó Chủ nhiệm: Ông Nguyễn Phương Tuấn, ông Tạ Đình Thi và các Ủy viên là ĐBQH hoạt động chuyên trách tại Ủy ban; đại diện các Ủy ban của Quốc hội.

Về phía Bộ Công Thương, có ông Nguyễn Hoàng Long - Thứ trưởng Bộ Công Thương, bà Nguyễn Thị Lâm Giang - Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công; cùng đại diện các bộ, ngành: Quốc phòng, Nội vụ, Khoa học và Công nghệ, Xây dựng, Ngoại giao, Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam...

Phát biểu chỉ đạo tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT của Quốc hội Lê Quang Huy nhấn mạnh, ít nhất có 3 nội dung chuyển đổi cần đặc biệt lưu ý, đó là: Chuyển đổi số, chuyển đổi năng lượng và chuyển đổi xanh. Ba vấn đề này liên quan chặt chẽ với nhau trong sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, đồng thời là những nội dung hết sức quan trọng.

Về quan điểm sửa đổi luật, Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT lưu ý, có những vấn đề cần quan tâm như tính đồng bộ về pháp luật, tính hợp hiến, hợp pháp, phạm vi sửa đổi. Ông lưu ý, cần rà soát 4 nhóm chính sách Chính phủ trình, từ quản lý nhà nước, công cụ kinh tế, tài chính cho đến các dịch vụ về năng lượng, các công ty dịch vụ năng lượng (ESCO).

Theo ông Lê Quang Huy, dịch vụ ESCO trên thế giới phát triển rất mạnh. Các ESCO có thể tư vấn và đưa ra các giải pháp trong sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, do đó cũng cần được các đại biểu lưu ý.

Được biết, Dự án sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả được Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9 là một bước đi có ý nghĩa lớn trong bối cảnh các hàng rào kỹ thuật liên quan đến phát thải carbon đang ngày càng siết chặt ở các thị trường xuất khẩu chủ lực như EU, Mỹ, Nhật Bản, Trung Quốc hay Hàn Quốc.

Báo cáo tại phiên thẩm tra, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long nhấn mạnh: Sau 15 năm thi hành, Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả (Luật số 50/2010/QH12) đã bộc lộ nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu chuyển đổi sản xuất xanh trong bối cảnh mới. Trong khi đó, thế giới đang đẩy mạnh các công cụ chính sách như thuế carbon, Cơ chế điều chỉnh carbon biên giới (CBAM), nhãn xanh, hộ chiếu carbon… nhằm phân loại hàng hóa theo tiêu chuẩn phát thải.

Điều này đặt ra áp lực không nhỏ cho doanh nghiệp Việt Nam trong các ngành xuất khẩu chủ lực - từ dệt may, da giày đến thép, nhựa, điện tử. Những nước trong khu vực như Thái Lan, Malaysia, Singapore cũng đã bắt đầu ban hành các quy định thuế và chính sách kiểm soát phát thải, khiến cuộc cạnh tranh không chỉ đến từ công nghệ mà còn là khung pháp lý hỗ trợ chuyển đổi.

"Trong khi các nước phát triển đã có cơ chế mạnh về hỗ trợ doanh nghiệp như mô hình thỏa thuận tự nguyện (VA) của EU và Mỹ, hay ESCO ở Hàn Quốc, Thái Lan, tại Việt Nam, việc huy động nguồn lực vẫn còn “thiếu và yếu”. Do đó, việc sửa đổi luật là để tạo một hành lang pháp lý mới, thúc đẩy doanh nghiệp tiếp cận công nghệ tiết kiệm năng lượng, tăng cường năng lực cạnh tranh và thích ứng với các quy định mới về phát thải toàn cầu"- Thứ trưởng nhấn mạnh.

Việc sửa đổi luật nhằm nâng cao tính cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt Nam trước những thách thức từ các rào cản kỹ thuật của Liên minh châu Âu (EU), Mỹ, Nhật Bản và các khu vực khác trên thế giới thông qua các công cụ hỗ trợ tài chính, cơ chế ưu đãi cho doanh nghiệp đầu tư các dự án về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả nhằm đáp ứng yêu cầu của thị trường xuất khẩu thông qua cơ chế quỹ; thúc đẩy phát triển, mở rộng thị trường cho các ngành dịch vụ tư vấn năng lượng.

Đồng thời, góp phần chủ động, tích cực thực hiện các cam kết khi tham gia Công ước khung của Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu lần thứ 26 (COP26).

Dự thảo luật tiếp tục kế thừa 30 điều trên tổng số 48 điều của Luật hiện hành, đồng thời điều chỉnh theo hướng tinh gọn, hiện đại hóa công tác quản lý và tương thích với thông lệ quốc tế.

Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long cho biết: Một trong những nội dung đáng chú ý trong dự thảo luật sửa đổi là phân cấp, phân quyền mạnh mẽ cho các địa phương và bộ, ngành quản lý chuyên ngành. Cụ thể, thẩm quyền công bố danh sách cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm sẽ được chuyển từ Thủ tướng Chính phủ về cho Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố và quyền ban hành danh mục thiết bị, phương tiện phải dán nhãn năng lượng cũng sẽ thuộc về các bộ, ngành thay vì Chính phủ...

Về cải cách thủ tục hành chính, dự thảo đã mạnh dạn đề xuất cắt giảm 2/4 thủ tục hiện hành (tỷ lệ 50%). Trong đó, có việc chuyển thủ tục cấp giấy chứng nhận dán nhãn năng lượng sang hình thức doanh nghiệp tự công bố và dán nhãn. Đồng thời, bỏ thủ tục cấp chứng chỉ kiểm toán năng lượng, hướng đến mô hình quản trị năng lượng chủ động hơn.

Việc tinh giản thủ tục và phân cấp không chỉ giúp giảm chi phí tuân thủ cho doanh nghiệp mà còn rút ngắn thời gian xử lý hành chính đến 30% - phù hợp với chủ trương Chính phủ điện tử và cải cách thể chế kinh tế số.

Một trong những điểm mạnh của Dự thảo luật lần này là sự tương thích cao với các cam kết quốc tế mà Việt Nam là thành viên, bao gồm Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu và các nội dung đã nêu trong COP26 về mục tiêu phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long khẳng định, các điều khoản sửa đổi hoàn toàn không mâu thuẫn với các điều ước đã ký kết và không có yếu tố phân biệt giới.

Đặc biệt, nội dung dự thảo hướng tới phát triển thị trường dịch vụ năng lượng chuyên nghiệp, khuyến khích hình thành các tổ chức tư vấn, hỗ trợ tài chính, chuyển giao công nghệ… nhằm thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn, sản xuất sạch hơn.

Về quy trình xây dựng luật, Bộ Công Thương cho biết đã tuân thủ nghiêm túc trình tự, từ việc lấy ý kiến bộ, ngành, địa phương, các hiệp hội, chuyên gia, doanh nghiệp cho đến việc đăng tải rộng rãi dự thảo lên Cổng Thông tin điện tử Chính phủ. Ngày 1/4/2025, Chính phủ đã chính thức thông qua Dự thảo tại Nghị quyết 69/NQ-CP.

Trình bày báo cáo thẩm tra sơ bộ, ông Nguyễn Phương Tuấn - Phó Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT của Quốc hội - cho biết: Thường trực Ủy ban KHCN&MT tán thành với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả với những lý do đã nêu trong Tờ trình số 176/TTr-CP của Chính phủ.

Qua nghiên cứu, Thường trực Ủy ban KHCN &MT nhận thấy, hồ sơ Dự án Luật được chuẩn bị nghiêm túc, cơ bản đáp ứng yêu cầu theo quy định của Điều 64 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đủ điều kiện trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét trước khi trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 9.

Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra cũng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát, đánh giá từng nội dụng trong 4 nhóm chính sách với các quy định của dự thảo Luật để đồng bộ; các nội dung sửa đổi đáp ứng yêu cầu thực tiễn quản lý nhà nước và yêu cầu hội nhập quốc tế...

Tại phiên họp, các đại biểu đã đánh giá cao cơ quan chủ trì soạn thảo đã khẩn trương xây dựng dự án và đồng tình với 4 nhóm nội dung được Chính phủ trình.

Ngoài ra, các đại biểu cũng đã tham gia góp ý vào những nội dung liên quan đến: Dán nhãn năng lượng và các tiêu chuẩn hàng hóa liên quan; hỗ trợ nhóm yếu thế vùng sâu, vùng xa; dịch vụ ESCO; Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả; biện pháp quản lý sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đối với phương tiện, thiết bị; biện pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong cơ sở sản xuất, cung cấp năng lượng; cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm, chứng chỉ quản lý năng lượng..

Đại diện cơ quan chủ trì soạn thảo, bà Nguyễn Thị Lâm Giang đã giải trình làm rõ các nội dung đại biểu nêu về dán nhãn năng lượng, chứng chỉ quản lý năng lượng, xây dựng định mức tiêu hao năng lượng...

Thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long đã tiếp thu và làm rõ thêm một số vấn đề đại biểu nêu về cơ chế tài chính để thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm, hiệu quả, khẳng định tính đồng bộ với các luật khác theo kết quả rà soát của Bộ Tư pháp. Đồng thời, Thứ trưởng khẳng định, cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ rà soát, tiếp thu và tiếp tục chỉnh lý để dự án luật đạt hiệu quả chất lượng tốt nhất, đáp ứng yêu cầu phát triển của đất nước trong kỷ nguyên mới của dân tộc.

Kết luận cuộc họp, Chủ nhiệm Ủy ban KHCN&MT Quốc hội Lê Quang Huy khẳng định: Các điều kiện để đảm bảo để hồ sơ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã đảm bảo; đề nghị Bộ Công Thương cần tham mưu Chính phủ để bổ sung thêm một số dự thảo văn bản hướng dẫn thực thi Luật. Hoan nghênh Bộ Công Thương đã chuẩn bị các nội dung được Đảng và Nhà nước quan tâm, nhất là trong lĩnh vực phân cấp, phân quyền, cắt giảm thủ tục hành chính đã được Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ đạo. Dự thảo Luật dự kiến sẽ được thông qua trong Kỳ họp thứ 9, Ủy ban KHCN&MT, đề nghị Bộ Công Thương có kế hoạch phối hợp cụ thể và chặt chẽ với cơ quan thẩm tra để đảm bảo tiến độ.

Theo kế hoạch, Dự án sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả sẽ được trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội khóa XV diễn ra vào tháng 5/2025 theo quy trình một kỳ họp.